Değerli okurlarım,ekonomi de sıklıkla duyduğumuz genelde  anlamını bilmediğimiz birçok terimler vardır.Gün içerisinde ya da olağan akış içerisinde yaşanan hareketliliği anlatma yarayan ve çoğumuzun  duyduğu ama anlamını bilmediğimiz  fakat bizi heyecanlandıran ekonomik terimlerle muhakkak farklı mecralarda karşılaşıyoruz. Bu terimlerin anlamlarını çoğumuz bilmoyuruz. Bu nedenle en azından söylenenleri daha rahat anlama açısından bazı ekonomik terimlerin anlamlarını sadeleştirerek  aşağıda sıralamaya çalıştım.Bir sürü ekonomik terim olduğundan birkaç yazı dizisi şeklinde sizin ile paylaşacam.Umarım faydalı olup merakımızı giderecektir.

ALTIN STANDARDI: Para degerlerinin belirli agırlıktaki altının fiyatına göre saptandıgı parasal sistem.Osmanlıda kullanılmıştır.

ARZ: Belirli bir dönemde üreticilerin hangi fiyata olursa olsun satmak istedikleri ve satabilecekleri mal ve hizmet düzeyi.

AYI PİYASASI: Piyasada fiyatlar düşmekte oldugu bir sırada pay sahiplerinin ellerindeki hisse senetlerini satmaya çalışarak bu düşüşü hızlandırdıgı dönem.demekki mal sahipleri ayıyı sevmezmiş.Fiyatların düştüğü piyasaları ifade eder.kimimiz diyeceki bunu niye yazdın öyle demeyin ‘’kim milyoner olmak ister’’ sorusu
AKDİ FAİZ ORANI: sözleşmede belirtilen faiz oranıdır….Taraflar, yaptıkları çeşitli türdeki sözleşmeler için (alım satım, kredi, kredi kartı vs) kendi aralarında faiz oranı belirleyebilirler…..
her nekadar kredi kartları için yada diğer hususlarda, devlet faiz oranı belirlemeye yetkili olsada, kişilerin kendi aralarında, yada kişilerin banka ile yaptıkları sözleşmelerde, kendileri anlaşacakları oranda faiz belirleme hakkına sahiptirler…..

 
ARBİTRAJ: Herhangi bir menkul kıymetin, dövizin veya malın bir piyasadan alınıp diğer bir piyasada satılarak (kıymetler birbiri ile değiştirilerek) risksiz bir şekilde kar edilmesi işlemidir. Arbitraj işlemleri piyasalar arasındaki fiyat farklılıklarının azalmasına yol açar. Günümüzde iletişim teknolojisinin artması ve bilgiye ulaşma maliyetinin düşmesi ile piyasalar arası fiyat farklılığı son derece düşük olmakta, ortaya çıkan farklılıklar anlık olarak bu tür işlemlerle ortadan kalkmaktadır.

BORSA :Borsa, halka arz edilmiş şirketlerin hisselerinin ticaretinin yapıldığı, şirket hisselerinin alınıp satıldığı platformlar olarak ifade edilir. Borsalarda hisse senetleri alınıp satılarak, alım satım arasındaki fiyat farkından kazanç edilir.Borsa en genel tanımı ile ticari mal ve belgelerin, belirli standartlar ve kurallar çerçevesinde alınıp satıldığı organize bir sistemdir.

BOĞA PİYASASI: Piyasada hisse senedi fiyatlarının sürekli olarak yükseldigi dönem. Fiyatların yükseldiği piyasayı ifade eder

BÜTÇE AÇIĞI: Bir yıl içinde hükümet harcamalarının hükümet gelirlerini aştıgı miktar.

BÜRÇE FAZLASI: Bir yıl içinde hükümet gelirlerinin hükümet harcamalarını aştıgı miktar.

BANKALARARASI PARA PİYASASI: Bankalar arasında kısa vadeli fonların alınıp satıldığı piyasalardır. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası bünyesinde aynı adla işlem gören piyasada bankalar kendilerine tanınan limitler çerçevesinde, önceden belirlenen vadelerde TL alım-satım işlemi gerçekleştirmektedirler. Bu piyasada, Merkez Bankası aracı konumu üstlenmekte olup (blind broker) alım-satımı gerçekleştiren taraflar birbirlerini bilmeden Merkez Bankası üzerinden (Merkez Bankasını taraf kabul ederek) işlemlerini gerçekleştirmektedirler. Para politikası uygulamasında önemli bir fonksiyona sahip olan bu piyasada Merkez Bankası doğrudan faiz belirleyerek kısa vadeli faizleri yönlendirebilmekte ve son kredi mercii fonksiyonunu yerine getirmektedir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası dışında, bankaların kendi aralarında bu tür işlemleri gerçekleştirdikleri ikincil piyasalar da mevcuttur.

Banknot: Taşıyana, üzerinde yazan miktarın ödenmesinin, çıkaran kuruluş tarafından garanti edildiği faiz taşımayan kıymetlerdir. Yasal ödeme aracıdır. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası TL Banknot basmaya tek yetkili kurumdur.

BAZ PUAN (BASİS POİNT): Faiz oranlarındaki değişimi ifade eden bir ölçüm birimidir. Noktadan sonraki 4 üncü haneye karşılık gelir (0.0001). Örneğin fazi oranının % 65.25’den % 66.75’e yükselmesi durumunda 150 baz puanlık bir artış söz konusudur. Diğer bir deyişle baz puan % 0.01’e karşılık gelmektedir.

BASİT FAİZ: Bir yatırımın, yatırım dönemi süresince sadece anaparasının kazandığı faiz oranıdır.

BİLEŞİK FAİZ: Bir yatırımın yatırım dönemi boyunca kazandığı faizin de yeni yatırım döneminde yatırıma tabi tutulması sonucu elde edilen getiriyi gösteren faizdir. Diğer bir deyişle faizin de faiz kazanmasıdır.

Birikmiş Faiz: Bir yatırımın, yatırım dönemi içerisinde, ödeme tarihine kadar üzerinde biriken faizdir. Örneğin, 6 ayda bir dönemsel % 30 kupon ödemeli 100.000 TL ‘ den ihraç edilen bir devlet tahvilini almak  için, piyasa oranının değişmediği varsayımı ile 3 ay sonra ödenmesi gereken fiyat yaklaşık 115.000 TL’ dir (dönem sonunda toplam 30.000 TL faiz kazanması için, bu durumda ikinci 3 ay için % 13.04’ lük bir getiri söz konusudur). Buradaki 15.000 TL yatırımın üzerinde biriken faizi ifade etmektedir.

BİRİNCİL PİYASA (PRİMARY MARKET): İlk ihraçların yapıldığı piyasadır. Bir yatırım aracının örneğin bir menkul kıymetin ilk defa piyasaya sürülmesi (satılması) birincil piyasa işlemidir. Benzer şekilde, devlet iç borçlanma senetlerinin, T.C. Hazine Müsteşarlığı tarafından ihale yöntemi ile satımı da bir birincil  piyasa işlemidir. Bu senetlerin daha sonra yatırımcılar arasındaki alım-satımları ise ikincil piyasa olarak adlandırılan piyasalarda gerçekleşmektedir. 

BONO: Bir şirketin vade tarihine kadar belirli aralıklarla faiz ve belirlenen vade doldugunda da belli bir miktar para ödeyecegi vaadini gösterir belge.vadesi genelde bir yıl yada daha kısadır. Vadesi 1 yıldan kısa olan, çıkaran kurum tarafından öngörülen vade sonunda belli bir bedelin ödenmesinin taahhüt edildiği menkul kıymetlerdir. T.C. Hazine Müsteşarlığı  tarafından çıkarılan  bir yıldan kısa vadeli ihraçlar, Hazine Bonosu adı altında işlem görmektedir

BROKER : Alım ve satım işlemlerine belli bir komisyon karşılığı aracılık eden, işlemleri kendi adına ancak taraf olduğu kişi veya kurumlar hesabına yapan işlemcilere verilen isimdir.

BÜTÇE DENGESİ (BUDGET BALANCE): Bir işletmenin veya devletin gelir ve giderleri arasındaki farktır.

Cari Açık: Bir ülkenin ihraç ettiği mal ve hizmetlerden elde ettiği gelirin, ülkenin yurt dışından ithal ettiği mal ve hizmetler karşısında yaptığı ödemelerden az olmasına cari açık denir.

ÇEKİRDEK ENFİLASYONU (CORE INFLATİON): Tüketici ve Toptan Eşya Fiyat Endeksleri gibi genel kullanıma açık mal ve hizmet sepetlerinden oluşan enflasyon endekslerinin temel enflasyonist eğilimleri tam olarak yansıtmadığı varsayımı ile, bazı mal grupları ile fiyat değişmelerine yol açan bir takım unsurların enflasyon endeksinden çıkarılması sonucu ulaşılan bir enflasyon tanımıdır. Bu amaçla, dışsal etkilere (enerji fiyatlarında artış, mevsimsel koşullar, maliye politikası vs) daha açık olan ve geçici nitelikler taşıyabilen, enerji, temel gıda maddeleri fiyatları ve dolaylı vergiler bu tür enflasyon hesaplamaları içerisine katılmamaktadır. Amaç, fiyatlar genel seviyesindeki değişimi sürekli kılan unsurları tespit etmek ve bunlara yönelik daha gerçekçi politika kararları alabilmektir. Özellikle, enflasyon hedeflemesine yönelen ülkelerde bu türden alternatif endeks oluşumları değişik formları ile kullanılmaktadır. Türkiye’de Özel İmalat Sanayi Fiyat Endeksi “çekirdek enflasyon” olarak adlandırılmaktadır. 

DALGALANMALI DÖVİZ KUR SİSTEMİ: Döviz kurunun müdahale olmaksızın piyasadaki az ve talep güçlerine göre belirlendigi esnek sistem.

DARALMA: Genel ekonomik faaliyette uzunca bir süre devam eden önemli gerileme.

DOW JONES ENDÜRT ORTALAMASI: Birleşik Devletler’de hisse senedi ve bono fiyatlarındaki genel egilimi gösteren ve 30 önemli hisse senedine dayalı olan hisse senedi fiyat endeksi.

DÖVİZ KURU : Bir ülke parasının bir başka ülke parasına çevrilmesinde uygulanan oran ya da ödenen fiyat.

DEFLASYON : Fiyatların genel seviyesinde sürekli bir düşüş görülmesine deflasyon denir. Sanırım hepimiz bunu görmeyi çok isterdik.

DEZENFLASYON : Fiyat artış hızının azalmasına dezenflasyon denir. En azından bunu görsek çok mutlu olurduk sanırım.

DEVELÜASYON : Ülke parasının yabancı paralar karşısında değerinin azalmasına develüasyon denir. Bunu birçok kez gördük, halende görmeye devam etmekteyiz.

DALGALI (SERBEST) KUR SİSTEMİ (FREE FLOTİNG): Kurun hiçbir müdahale olmadan tamamen piyasada oluşan arz ve talep koşullarında belirlendiği sistemleri ifade eder.

DEALER : Alım-satım işlemlerinde kendi nam ve hesabına hareket eden kişi ve kurumlara verilen isimdir.

DEAVLÜASYON : Ulusal paranın yabancı paralar karşısındaki değerinin azalmasını ifade eder. Örneğin, Türk Lirasının ABD doları karşısındaki değerininin 1.200.000 TL’den 1.300.000 TL’ ye düşmesi, TL’ nin (ABD dolarının değer kazanması) 100.000 Lira değer kaybetmesi anlamındadır.

DÖNEMSEL FAİZ : Bir yatırımın fiilen elde tutulma süresince getireceği faizi ifade eder.

DÖVİZ KURU (EXCHANGE RATE): Ulusal bir paranın, diğer bir ulusal para cinsinden ifadesidir.

DÜNYA BANKASI (WORLD BANK): 1944 yılı sonrası, Avrupa’nın yeniden imarına yönelik olarak “International Bank for Reconstruction and Development” adı altında kurulan uluslararası bir örgüttür. Daha çok, gelişmekte olan ülkelere uzun vadeli proje kredileri sağlamaktadır. Son yıllarda görev tanımları içerisine, gelişmekte olan ülkelerin dış borçları ve yoksullukla mücadele kavramları da girmiştir.

EKONOÖİK BÜYÜME : Bir ülkenin mal ve hizmet üretme kapasitesinin artması.

ELEKTRONOK TİCARET : World Wide Web (WWW) aracılıgıyla yürütülen ticaret.

EFEKTİF : Kaydi forma dönüşmemiş, ekonomik birimlerin fiilen banknot ve bozuk para olarak ellerinde tuttukları parayı ifade etmek için kullanılan bir terimdir.

ENFLASYON : Fiyatlar genel seviyesindeki değişimdir. Bugün için, parasal bir olgu olduğu ve uzun dönemde parasal bir büyüme olmadığı sürece enflasyonun artmayacağı genel olarak kabul görmektedir.  Toptan Eşya Fiyat Endeksleri, Tüketici Fiyat Endeksleri ve İmalat Sanayii Fiyat Endeksleri gibi çeşitli endeksler aracılığı ile ölçülmektedir.

ENFLASYON TANIMI : Enflasyon, fiyatlar genel düzeyinin sürekli ve hızlı olarak yükselmesi olarak tanımlanabilir. Enflasyon, fiyatlar genel düzeyindeki devamlı bir artış sürecinin yanında paranın değerindeki sürekli bir düşmeyi de ifade eder. Enflasyon ekonominin ciddi bir sorunu olarak ortaya çıkar. Enflasyon ekonominin sorunlarının artmasına ve ekonominin bozulmasına neden olabilir.

ENFLASYON HEDEFLEMESİ  (INFLATİON TARGETİNG): Merkez bankalarının genellikle hükümetlerle birlikte, para politikası amacı olarak belli bir enflasyon rakamını hedeflemeleridir. Bu tür bir uygulamada hedeflenen enflasyonun, beklentileri etkileyebildiği ölçüde, nominal çapa görevini üstlenmesi öngörülür. Diğer politikalardan farkı, enflasyon hedefinin net bir şekilde kamuoyuna duyurulması ve bu konu ile ilgili doğrudan sorumluluk alınmasıdır. Uygulamada, uygulayıcı kurum olarak merkez bankaları amaca yönelik bir araç bağımsızlığına kavuşmaktadırlar. Diğer bir deyişle, merkez bankaları, kur ve faiz politikalarını enflasyonu kontrol altına almak amacı ile istedikleri biçimde kullanabilmektedirler. Bu tür uygulamalar, bir ekonomideki tüm büyüklüklerin nominal çapa özelliğini kaybetmesi sonucu bir zorunluluk olarak da ortaya çıkabilmektedir. Bu tür bir politikanın başarısı için, güçlü ve sağlıklı bir mali yapı, enflasyon ile para politikası araçları arasında gözlenebilir ve istikrarlı bir ilişki, kredibilite, bağımsızlık ve açıklık gibi unsurlar ön koşul olarak sayılmaktadır.

ENDEKS Borsa endeksi, içerisinde belirli hisse senetlerini bulunduran, bu hisse senetlerinin farklı ağırlıklarla hesaplanması sonucu bulunan bir değerdir. Her hissenin endeks değeri içerisindeki ağırlıkları farklılık göstermektedir. 

Dünya’da işlem hacmi bakımından en aktif borsa endeksleri Dow Jones, Nasdaq, S&P500, Ftse ve Xetra Dax’tır. Türkiye’de ise Borsa İstanbul çatısı altında birden fazla endeks bulunmaktadır. Borsa İstanbul’da en fazla işlemin gerçekleştiği endeks çeşitleri/endeks türleri; BİST 100 endeksi, BİST 30 endeksi ve BİST Bankacılık endeksidir.

EURO BANOLARI (EUROBONDS): Çıkaran ülkenin veya kuruluşun, kendi ulusal para birimi dışındaki bir para birimi üzerinden ihraç ettiği menkul kıymetlerdir.

EURO DOLARLAR (EURODALLARS): Amerika Birleşik Devletleri dışındaki bankalarda veya ABD bankalarının yurtdışı şubelerinde tutulan ABD doları cinsinden mevduatları ifade etmek için kullanılır. Euro ifadesi, bu tür mevduatların büyük çoğunluğunun özellikle Batı Avrupa ülkelerindeki bankalarda tutulmasından kaynaklanır. Ancak, Asya ve benzeri diğer tüm ülkelerde tutulan ABD doları hesapları da bu adla anılır. Çok yoğun bir ikincil piyasa hacmine sahiptir.